Henk uut de Zandbak, ofwel Henk van ’t Zand, was een bekende in Dalfsen, en dat niet alleen door de winkel in baby-artikelen, maar vooral ook door zijn echt Dalfser dialect.

DALFSEN – ‘Hier maj plat proat’n’, zo luidt de bijna dwingende boodschap op de voordeur van Henk van ‘t Zand, de wekelijkse schrijver van de dialectcolumn in de Oprechte Dalfser Courant.

De kop uit de Stentor in augustus 2010 boven een interview met Henk, omdat hij na vijftien jaar en pakweg zevenhonderd columns stopt met zijn rubriek ‘Henk uut de Zandbak’, al is het met pijn in zijn hart. Maar dan is hij inmiddels 79 jaar oud en staat hij op het punt om te verhuizen van de Prinsenstraat naar de Brandkolk in Roosengaerde.

Maar er valt natuurlijk veel meer te vertellen. Laten we maar beginnen bij het begin.
Henk werd op 20 juli 1931 geboren in Lemelerveld, en wel in het deel dat toen nog bij de gemeente Ommen behoorde. Aan de Dorpsstraat, vlak naast de winkel. (De Gekroonde Beetwortel,zie foto 8).

Zijn ouders waren Sander van ’t Zand en Anna Schaapman. Anna kwam uit een middenstandsgezin. Sander was geschoold als timmerman. Sander en Anna trouwden in augustus 1924. Anna en Sander kregen samen 5 kinderen, waarvan Henk de vierde was. En door dit huwelijk kreeg Sander in 1934 de kans om zich in Dalfsen te vestigen met steun van de Schaapmannen. Op het persoonsbewijs uit de oorlog staat zo mooi omschreven dat Sander manufacturier was. Prinsenstraat 10.

Henk heeft in 1995 iets van zijn geschiedenis op papier gezet met als titel: ‘Henks eigen oorlog’. Dat verhaal begint met de verhuizing van Lemelerveld naar Dalfsen. En we citeren uit dat boekwerkje: Het is een prachtige zomerdag als Henk boven op de wagen in de kinderstoel wordt vastgeknoopt. Onder hem zijn ook de andere meubels op de wagen gestapeld. Het paard staat al voor de wagen en dan stapt vader op de bok…. Henk komt ogen tekort, zoveel is er te zien…. De reis begint, een hele belevenis voor zo’n ventje van 3 jaar…. Daar ziet Henk voor het eerst het silhouet van Dalfsen… Dan rijden ze door de prachtige poort van lindebomen en zijn ze in de Prinsenstraat. Henk is op zijn bestemming aangekomen.

Na nog geen jaar in Dalfsen was er een ingrijpende gebeurtenis in het gezin Van ’t Zand. Moeder Anna werd in Zwolle in het oude Sophia-ziekenhuis opgenomen en sterft een dag later. Een jong middenstandsgezin, vijf kleine kinderen waarvan de jongste nog maar een jaar. Dat heeft grote invloed gehad op het gezin, zeker ook op Henk.

In 1936 trouwde Sander met Dina Endeman. Sander en Dina kregen samen nog zeven kinderen. Wanneer Henk vier jaar wordt mag hij naar de bewaarschool en zat hij bij juffrouw Jo Westenbrink in de klas.

Daarna naar de lagere school. Die stond op de plek aan de Ruitenborghstraat waar nu de huisartsenpraktijk is. Henk heeft daar vaak en veel over verteld. Maar hij had ook een grote duim. Dus niet helemaal duidelijk achteraf wat daar allemaal van klopt. Zo vertelt hij dat ze op de zolder van de school een dikke prop stopten in de kachelpijp van hun schoollokaal. Gevolg: de klas stond blauw van de rook en de kinderen moesten noodgedwongen naar huis, totdat was achterhaald wat de oorzaak was van die klas vol rook.

Dan komt de oorlog. Die heeft veel impact gehad in het leven van Henk. Pas in 1995 was hij er aan toe om zijn verhaal op papier te zetten. Henk kwam uiteindelijk bij meester Grakist in de klas. Dat vond hij een heel fijne meester.

In de zomer van 1944 is hij klaar met de lagere school en zal hij in Zwolle naar de ULO. Maar dat kan niet. De school was gevorderd door de Duitsers. Als de zomervakantie is afgelopen kan hij dus niet naar school. Eén morgen in de week krijgt hij nog bijles. Maar verder is hij vrij. Nou ja, hij wordt er steeds op uitgestuurd om bestellingen weg te brengen voor zijn vader. Ook wordt hij op pad getuurd met bonkaarten en dat soort dingen. Hij had immers een ongevaarlijke leeftijd en was niet bang.

De winkel wordt leger en leger. Tot overmaat van ramp wordt de bovenverdieping van de meubelzaak, Prinsenstraat 3, gevorderd door de NSB-burgemeester. Maar dat komt uiteindelijk ook goed uit, omdat achter de meubels van deze burgemeester piloten kunnen worden verstopt. Hier valt veel meer over te vertellen, maar dat voert in dit kader te ver. Uiteindelijk gaat Henk dan na de oorlog in Zwolle naar de middelbare school. Maar wanneer hij in de ogen van zijn vader een keer te vaak spijbelt wordt hij van school gehaald en moet hij in de meubelzaak. Wordt hij tegen wil en dank woninginrichter en stoffeert hij meubels.

In 1952 trouwt Henk met Willy van Unen. Zij woonde in Streukel, vlak bij Hasselt. Dat was toen gemeente Zwollekerspel. Ze trouwden op het gemeentehuis van Zwollekerspel,die stond in Zwolle. Het kerkelijk huwelijk vond plaats in de Gereformeerde Kerk van Hasselt. Het bruiloftsfeest vond plaats op de boerderij aan de Zandvoortweg in Streukel. Henk en Willy moesten trouwen. Nou ja, moeten? Niet omdat er een baby op komst was. Maar Willy was gediplomeerd coupeuse. En vader Sander had zowel voor zijn winkel als manufacturier, als ook voor de woninginrichting, dringend een naaister nodig. Dus de vader van Henk regelde een woning. Geen eigen woning. Nee, Willy en Henk konden kamers huren bij Mevrouw Scholten, Prinsenstraat 6. Dat lag mooi tussen de beide winkels, Prinsenstraat 10 en aan de overkant Prinsenstraat 3.

Willy en Henk kregen samen vijf kinderen. De eerste drie werden geboren toen ze nog aan de Prinsenstraat woonden. In 1960 konden ze verhuizen naar een nieuwbouwwoning, Molenstraat 7. Dat was ook dicht bij de beide winkels. Aan de Molenstraat zijn de laatste twee geboren. Vervolgen kwam Chris ook nog, in 1968.

Chris was een pleegkind. Geboren als Chris Alleman. Later kreeg Chris de familienaam Van ’t Zand. Op zijn manier was Chris ook een bekende Dalfsenaar. In ieder geval had de familie het idee dat
Chris iedereen in Dalfsen kende, maar dat
ze hem ook allemaal kenden.

De naaimachine stond altijd bij Henk en Willy thuis. Dus niet in de winkel. Want zo kon Willy naaister en moeder tegelijk zijn, voor dat naaiwerk moest alles wijken. Wanneer er dan bijvoorbeeld van die prachtige oudroze veloursgordijnen voor het kasteel moesten worden genaaid, dan zat het hele huis onder de roze pluisjes van de gordijnen.

Ergens rond 1965 is deze meubelzaak op Prinsenstraat 3 gesloopt en hebben zijn vader Sander, broer Sander en Henk samen een nieuw pand laten bouwen, op de hoek van het Brugplein en de Prinsenstraat. Zijn vader en moeder verhuisden toen naar de woning boven deze winkel. De bovenwoning van Prinsenstraat 10 werd in eerste instantie verhuurd. Moeder Dina had toen op dit adres een Baby- en Kleuterspeciaalzaak. Toen zijn moeder daar te oud voor werd, is Henk met zijn vrouw Willy verhuisd naar de woning boven deze winkel en hebben ze de winkel overgenomen. Dat is ook de periode waarin Henk noodgedwongen meer tijd had. Hij was lichamelijk behoorlijk versleten en kon geen zwaar werk meer doen. In deze tijd begon met zijn columns in de Dalfsen Courant. Hij was ook veel met het dialect bezig via de IJsselacademie.

Hij schreef de columns onder de naam Henk uut de Zandbak, als knipoog naar de winkel:, die ze ‘In de Zandbak’ genoemd hadden. Die naam hield natuurlijk verband met de familienaam Van ’t Zand. Naast hun werk in winkel en gezin waren Willy en Henk altijd actief in vrijwilligerswerk, in de politiek, de kerk, het dorp.

Bijzonder was uiteindelijk in 2007 de waardering die zij daar beiden voor kregen in de vorm van een Koninklijke onderscheiding. Op 15 februari 2013 overleed Henk op de leeftijd van 81 jaar. Op 10 april 2017 overleed Willy.

Opgesteld door Sander van ’t Zand speciaal voor het magazine van Dalfsennet. Sander was Dominee te Steenwijk, waar hij in het voorjaar 2020 met emiraat ging. Met de lijfspreuk; ”Het pad wordt rustiger, maar de reis gaat door”.

Rest foto’s op de site Dalfsennet.nl